خواص سنبل الطیب
نویسنده : مدیرسایت
1396/03/09
سنبل‌الطیب از گیاهان دارویی شناخته‌شده در طب باستان و مدرن است. خواص ریشه این گیاه توسط بقراط، دیوسکوریدس، ابوعلی سینا و سایر حکمای بزرگ به تفصیل بر‌شمـرده شـده اسـت. ریـشـه سنبل‌الطیب در طب سنتی ایران که به آن "علف گربه" نیز اطلاق می‌شود، به عنوان آرامبخش اعصاب، خواب‌آور، ضد‌تشنج، درمان‌کننده افسردگی و همچنین برای کمک به هضم بهتر غذا و تسکین دل‌پیچه مورد استفاده قرار می‌گیرد. در طب هندی (آیورودا) نیز از سنبل‌الطیب برای بهبود نارسایی‌ها‌ی سیستم‌ها‌ی عصبی، گوارشی و تنفسی به عنوان محرک، ضد‌اسپاسم، خواب‌آور و هضم‌کننده استفاده می‌شود.
انتخاب نام علف گربه برای این گیاه به این دلیل است که گربه‌ها را به خود جذب و به نوعی آنها را مست می‌کند. این خاصیت به سبب وجود "آکتینیدین" (Actinidine) در این گیاه است که به "فرومون‌ها‌ی" بدن گربه شباهت دارد.
برخی معتقدند ریشه لغت "والریان" که در نام علمی‌این گیاه به چشم می‌خورد، از لغت لاتینی "Valere" (به معنی قدرتمند بودن) اخذ شده و حاکی از خواص دارویی آن برای سلامتی و قدرت انسان است. برخی دیگر آن را منسوب به لغت لاتینی "Valeria" می‌دانند که نام استانی در امپراطوری روم باستان بوده و امروزه معادل سرزمین مجارستان است و گفته می‌شود این گیاه در آن منطقه به وفور می‌روید.
تفاوت سنبل‌الطیب اروپایی و آسیایی
گیاه سنبل‌الطیب دارای گونه‌ها‌ی متفاوتی است و مهم‌ترین گونه‌ها‌ی دارویی آن یکی "سنبل‌الطیب دارویی" (Valeriana officinalis) است که منشأ آن مناطق معتدل اروپا و شمال آسیا است و در خاک‌های سبک مناطق مرطوب می‌روید، ریشه آن خاکستری مایل به زرد است و سطح کشت آن امروزه در اروپا به بیش از 400 هکتار می‌رسد (محصول سالیانه معادل 1200 تن). دیگری "سنبل‌الطیب هندی" (Valeriana wallichii) است که منشأ آن نواحی معتدل هیمالیا تا ارتفاعات 3000 متری است و در ارتفاعات کشور ما نیز یافت می‌شود. ریشه این‌گونه سنبل‌الطیب قهوه‌ای مایل به سیاه است و در عطاری‌ها‌ی کشور نیز به وفور یافت می‌شود.
با وجود این‌که ریشه هر دو گونه این گیاه عمدتاً برای بیماری‌های عصبی تجویز می‌شود، "سنبل‌الطیب دارویی" حاوی "اسید والرنیک" است، در حالی که "سنبل‌الطیب هندی" فاقد این ماده است. "والپوتریات‌ها" که ترکیبات ناپایداری هستند، در ریشه هر دو گونه سنبل‌الطیب وجود دارند و طی فرآیند آب‌کافت (هیدرولیز) بوی تند و نامطبوعی ایجاد می‌کنند که مشخصه گیاه سنبل‌الطیب است .
در کشور ما در حال حاضر هر دو نوع سنبل‌الطیب به وفور یافت می‌شوند. نوع هندی آن که از طریق واردات و یا جمع‌آوری از مراتع به بازار عرضه می‌شود و نوع دارویی آن که اصطلاحاً "والریان" شناخته می‌شود، برای اولین بار در سال 1374 توسط زنده‌یاد استاد امیدبیگی در کشور کشت شد و هم‌اکنون در سطح وسیعی توسط شرکت‌های تولید‌کننده گیاهان دارویی کشت می‌شود.
خواص سنبل‌الطیب
ریشه و ریزوم این گیاه در تمامی‌دارونامه‌ها‌ی معتبر به عنوان دارو بر‌شمرده شده است. مواد موثره این گیاه دارویی ارزشمند در صنایع داروسازی موارد مصرف فراوانی دارد. این مواد که بر سیستم عصبی مرکزی (CNS) تأثیر دارند، آرامبخش و ضد‌تشنج هستند. علاوه بر آن در درمان افسردگی نیز به کار می‌روند. اسانس این گیاه نیز ضد‌دل‌پیچه است و به هضم بهتر غذا کمک می‌کند.
عملکرد صحیح سیستم عصبی مرکزی به وسیله گیرنده‌ها‌یی در مغز موسوم به "رسپتور‌ها‌ی گابا" تنظیم می‌شود. بر اساس مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده که سنبل‌الطیب می‌تواند اتصالات این گیرنده‌ها را ضعیف و سست کند. در بدن انسان نیز عصاره گیاه سنبل‌الطیب با مهار آنزیم‌ها‌ی کاتالیز‌کننده گابا، موجب افزایش غلظت گابا و در نتیجه کاهش تحریک‌پذیری نورون‌ها‌ی عصبی و نهایتاً عامل آرام‌بخشی و کاهش اضطراب است. همچنین اسید والرنیک موجود در" سنبل‌الطیب دارویی" باعث بهبود بی‌نظمی‌خواب، جلوگیری از بیدار شدن مکرر در طول خواب و در نهایت سبب بهبود کیفیت خواب می‌شود. به همین علت سازمان جهانی بهداشت (WHO) مصرف سنبل‌الطیب را برای کاهش اضطراب مفید می‌داند.
انسان شهرنشین امروزی از هر طریقی به دنبال کاهش تنش‌ها‌ی روزمره است. سنبل‌الطیب با کاهش تحریک‌پذیری سیستم عصبی، می‌تواند در پیشگیری از بروز تنش‌ها‌ی عصبی، بی‌خوابی با منشأ اضطراب و افکار منفی، اختلالات قلبی مثل تپش قلب و دردهای گذری قفسه سینه که منشأ عصبی دارند، بسیار مفید باشد.
سایر خواص سنبل‌الطیب
از دیگر خواص سنبل‌الطیب، تنظیم اختلالات یائسگی و عادت ماهیانه است. از این رو در دوران بارداری و شیردهی بهتر است از مصرف آن پرهیز شود.
همچنین سنبل‌الطیب ضد‌هیجان است، سکسکه مداوم را از بین می‌برد و سردردهای ناشی از مصرف سیگار را تسکین می‌دهد. برای درمان افرادی که فشار خون بالا با منشأ عصبی دارند، سنبل‌الطیب می‌تواند با کاهش تنش‌ها‌ی عصبی بسیار موثر واقع شود.
استفاده از عصاره سنبل‌الطیب جایگزینی مناسب برای داروهای از نوع "benzodiazepine" (که متأسفانه اعتیاد‌آورند و عوارض دارند) محسوب می‌شود. هر چند اثر‌بخشی این گیاه به زمان کافی نیاز دارد، ولی تأثیر آن در درمان بی خوابی، فشارهای عصبی، تنیدگی (استرس)، کولیک روده و گرفتگی عضلانی (cramps) انکار‌ناپذیر است.
سنبل الطیب در کشور آمریکا به عنوان مکمل غذایی شناخته شده، مصرف آن به صورت "فروش آزاد" ( یا OTC) مورد تأیید است و نیازی به تأیید سازمان غذا و دارو (FDA) ندارد. در اروپا نیز داروهای اعصاب متعددی در کشورهایی چون سوئیس، فرانسه، آلمان و اتریش از این گیاه تولید می‌شوند که مورد استقبال وسیع مردم قرار دارند.
خوشبختانه امروزه در کشور ما هم فرآورده‌ها‌ی متعددی از این گیاه دارویی ارزشمند تولید می‌شود و در دسترس عموم مردم قرار می‌گیرد.
خواص دارویی سنبل الطیب ، سنبل الطیب ، اسانس سنبل الطیب ، عصاره سنبل الطیب ، گیاهان دارویی ، عرق سنبل الطیب ، عرقیات گیاهی ، عرقیجات گیاهی ، عرقیات کاشان ، عرقیات آرامبخش ، خواب‌آور ، ضد‌تشنج ، درمان‌کننده افسردگی ، هضم کننده غذا ، تسکین دل پیچه ، تقویت اعصاب ، ضد اسپاسم ، محرک ، والرنیک اسید ، والرین ، ضد استرس ، زیبا کننده پوست
برچسب ها:
خواص سنبل الطیب